Nefes ve Teknikleri
Nefes İyi şarkı söyleyebilmek ve iyi konuşabilmek için, her şeyden önce doğru nefes alıp vermesini öğrenmek gerekir. Şarkı söyleyen kişi, ciğerlerine en çok hava dolduracak şekilde nefes almalıdır...
Ses Bozukluklarının Nedeni
Nefes, akciğerlerin eşit bir biçimde havayla dolmasıdır. Bu nefes bizi rahat hale getirmediği, yumuşak ve kaynaşan bir sesin oluşumuna elverişli olmadığı için şarkı söylerken kullanamayız.
Diyafram nefesi, daha çok akciğerlerin alt yarısında toplanan ve ciğer uçlarına kadar inerek diyaframla ilişki kuran nefestir. Bu nefes, ses eğitimine en uygun olan nefestir.Diyafram nefesinde hava, diyafram ve ses organının güç birliği şarkı söylememizi kolaylaştırır. Diyafram nefesi, diğer nefeslere oranla, kalbimize fazla yük olmaz. Diyafram nefesi, şarkı söylemek için gerekli olan daha geç, daha düzenli ve istenen basınçta nefes boşaltmaya çok elverişlidir. Bu nefes göğüs boşluğu rezonansını kısıtlamaz
Nefes egzersizleri başlangıçta baş dönmesi ve yorgunluk yapabilir. Bunda çekinilecek bir şey yoktur. Fazla oksijen almak, insanda sersemlik yapar. Nefes alma- verme süreci sona erdiği zaman, çok kısa bir an bütün kasları gevşeterek , daha verimli yeni bir nefese hazırlanılmalıdır.
Şarkı söylerken, gereğinden fazla hava vermek, sesin hışırtılı ve havalı çıkmasına neden olur. Her ses içiıı, gerektiği kadar hava harcanmalıdır. Fazla hava kullanmak yüzünden, ses tellerinin kasılmaları ile ses tizleşmeleri ve ses kısılmaları meydana gelir. Bunun için başlangıçta, doğru nefes alma, ölçülü verme ve zamanında gevşemeleri iyi öğrenmek için yaptığı çalışmalar bir şarkıcıyı amacına daha çabuk ulaştırır. Şarkı söylerken, müzik cümlelerinin durumuna göre denetimle veya kaçamak nefes alınır.
A) DENETİMLİ NEFES: Yavaş, uzun, geniş ve yeterince alınmalıdır. Gereğinden fazla nefes almak ses tellerini sıkıştırır. Denetimli nefes hem ağız hem de burundan alınabilir.
B) KAÇAMAK NEFES: Çabuk, kısa, geniş ve yeterince alınmalıdır. Kaçamak nefes sadece ağızdan alınır. Bu nefes. gülme, korkma gibi durumlarda karın duvarının kasılması ile oluşur.
Nefes Çalışmaları
1- Çiçek koklar gibi nefes almak ve alınan nefesi F veya S konsonu (sessiz harfi) ile boşaltmak. Bu çalışmada çiçek koklar gibi alınan nefes tıslar gibi düzenli bir biçimde boşaltılmalıdır. baktabul
2- Alınan bir tek nefesin, kesik kesik boşaltılması.Bu çalışma nefesin, diyafrarnla sıkı bir şekilde işbirliği yapmasına yardımcı olacak ve nefes basıncını arttıracaktır. Alınmış bir tek nefes S konsonu kullanılarak kesik kesik verilirken ikinci bir nefes alınmamalıdır. Kesik nefes çalışmalarına, eğiticinin sayacağı her sayıya karşı bir kesik nefes istenmesiyle başlanmalıdır.
Başlangıçta 5 kesik nefes, birinci yıl çalışmaları sonunda en çok 30 kesik nefese kadar çıkarılmalıdır.. Nefes çalışmalarında kalbimiz, normal nefese oranla daha büyük bir yük altındadır. Tutularak boşaltılan bir nefes esnasında, kalbimizin daha kuvvetli ve sık çarptığını hissederiz. Bu yüzden, bütün nefes çalışmalarının, kalbe fazla yüklenmeden dengeli ve makul sürelerde uygulanması gerekir.
3- Kesik ve uzun nefes çalışmaları bir arada yapılmalıdır.
4- Kuvvetli, hafif, kesik ve uzun nefes çalışmaları. Bu çalışmaların amacı kesik ve uzun nefes çalışmalarına kuvvetli ve hafif nefesleri de katarak nüans yapılmasını sağlamaktır.
5- Büyüyen ve küçülen, kesik ve uzun nefes çalışmaları. Bu çalışmaların amacı, diyafram gücünü ve nefes basıncını arttırmaktır.
Yakacağınız bir mumu dudağınızın yakınında tutun. Sesli harfleri sırasıyla kullanın:
UYGULAMA 13
UYGULAMA 12
Derin nefes alın. "ha, ho, hu, ha, ho, hu" hecelerini bir tempo dahilinde, hızlıdan yavaşça ya da yavaştan hızlıya tekrarlayın. 5 dakika sürsün.
UYGULAMA 11
Derin nefes alın, soluğunuzu itebileceğiniz en uzak noktaya fırlatın ve BOB deyin. Uygulamayı 5 dakika tekrarlayın.
UYGULAMA 10
Ağzınız kapalı, ayakta dik durun. Burnunuzdan çıkan havayla "mmmmmm" deyin. Bunu 5 dakika tekrarlayın.
UYGULAMA 9
UYGULAMA 8
6- 1000 metre ilerideki biri duyacak şekilde, yüksek sesle tempolu tekrarlayınız:
5- 500 metre ilerideki biri duyacak şekilde
4- 200 metre ilerideki biri duyacak şekilde
3- 100 metre ilerideki biri duyacak şekilde
2- 20 metre ilerideki biri duyacak şekilde
1- 5 metre İlerideki biri duyacak şekilde
Aşağıdaki uygulamayı;
UYGULAMA 7
Hop hecesini tek nefeste yavaş, bağırarak, kızarak, sevinerek, gülerek, acı çekerek tekrarlaynız.
UYGULAMA 6
Kahkah, kahkah, kühküh, kihkih, kuhkuh, kıhkıh, kehkeh,
UYGULAMA 5
ah, oh, uh, ıh, eh, oh, üh, ih... hah, hoh, huh, hıh, heh, hoh, ahah, ohoh, uhuh, ıhıh, eheh, ühüh, ihih, hahhah,ohoh,huhuh
Önce kısık sonra yüksek sesle aşağıdakileri tekrarlayınız.
UYGULAMA 4
2- s -s- s- s- s- s- s- s- s- s
1- ssssssssssssssssssss
(s) ünsüzünü aşağıdaki gösterildiği gibi kesintisiz, zayıf, kuvvetli boşaltılması
UYGULAMA 3
3- Köpek gibi havlayarak
2- Çiçeği koklar gibi
1- Ateşi üf1er gibi
Diyaframdan derin bir soluk alın. Aldığınız soluğu 'f ile en uzun sürede
UYGULAMA 2
3- Derin derin nefes alın. Bir parmağınızla dudağınızı tutun ve üf1er gibi yapın. Havanın çıkardığı ısıyı hissedin. Bir daha nefes alın, aldığınız nefesi bir mum ateşini hafifçe üf1üyor gibi dışarı arın.
2- Derin derin nefes alın; Gırtlağınızı açık tutun. Kısa kısa ve kesik kesik soluma yapın. Ciğerleriniz dolu iken karın bölgelerinizdeki harekete dikkat edin.
SOLUK TUTMA ÇALIŞMASI
UYGULAMA 1
SES TEMRİNLERİ
8- Eğer gırtlağı fazla sıkarak havayı, tutmaya kalkarsanız gırtlak yorulur. Ses bozulmaya başlar.
7- Amaç ciğerleri büyütmektir. Ama ciğerler bir anda büyümez. İdeal bir diyafram nefesi kısa sürede oluşturulamaz. .Çalıştıkça diyaframınızın geliştiğine tanıklık edeceksiniz.
6- Bir anda fazla alınan oksijen baş dönmesine yol açabilir.
5- Nefes alırken akciğerlerinizi zorlayınız. Nefesi uzun süre alıp tutmayı öğreniniz.
4- Yani nefesinizi 2 saniyede almışsanız 8 saniye içinde tutacak ve 4 saniyede vereceksiniz.
3- Nefesinizi alış, tutuş ve veriş zamanlamanız 1- 4 -2 formülüne uygun olmalı.
2- Nefesinizi kesinlikle burnunuzdan alıp, ağzınızdan vereceksiniz.
1- Nefes alırken derin, sık, çabuk, düzenli, gerilmeden, gürültüsüz alıp vermeyi öğrenmelisiniz.
DİYAFRAM NEFESİNDE DİKKAT EDİLECEK ALTIN KURALLAR
Örneğin bir oyunda oynuyorsunuz ve üç sayfalık bir tiradınız var; eğer diyaframınızı iyi kullanabiliyorsanız, takılmadan, zorlanmadan ve tekstin içerisindeki anlatımı yakalayacak şekilde oynayabilirsiniz.
Şimdi sırt üstü düz konumda uzanmış durumdasınız. Nefesinizi tutun, bu halde kamınızı içeri ve dışarı itin. Nefes almadan bunu gerçekleştirebiliyor musunuz? Cevabınız evet ise şimdi karnınızı dışarı itin, nefes verirken kamınızı içeri çekin. Bu yolla diyaframdan solumayı öğrenebilirsiniz. Bunu defalarca tekrarlayın.
Şimdi aynı solumayı göğsünüzün alt kısmına doğru yapın. Diyaframdan nefes alıyor musunuz dikkat edin. Üzülmeyin diyaframdan nefes alamadıysanız başka bir önerim daha var, çünkü diyafram nefesini öğrenme, bazı insanlar için sanıldığından zordur.
Bunu anlamak için iki elinizle göğüs kafesinizin üzerine hafifçe bastırın ya da başka bir arkadaşınızdan iki eliyle göğüs kafesinizin üzerine bastırmasını rica edin.
Diyafram nefesini daha iyi anlayabilmek için düz bir zeminde yere sırt üstü uzanın. Hızlı ve kısa aralıklarla sadece ağızdan solumaya başlayın. Yerde nefes alırken dikkat edeceğiniz şey, göğüs kafesinin bittiği yerden karından gözlemlenen bir hareket söz konusu mu?
Diyaframdan solunum yaparken akciğerlerimizin alt loplarını etkin şekilde kullanmak suretiyle, kaburga kemiklerinin alt hizasından dışarıya itilecek şekilde nefes alabilmeyle çalışılır. Önce çok derin olmak kaydıyla ard arda 3-4 soluma yapın. Göğüs kafesiniz ve omuzlarınız yukarı doğru kalkarsa hatalı nefes almışsınız demektir.
Oyuncular için en doğru soluma diyaframdan solumadır. Mutlaka ve mutlaka diyafram solunumu kullanılmalıdır. Düzenli olarak yapılan çalışma ve temrinlerle diyaframı geliştirmek mümkündür. Size şöyle bir örnek vereyim; hiç spor yapmayan, ağırlık kaldırmayan yani düzenli olarak çalışmayan bir insanın atletik bir vücudu olabilir mi? Olamaz. Oyunculuk da böyledir, sürekli temrin ve diyafram çalışması yapmadan iyi bir diyafram kullanımına ulaşamazsınız. Bunun için yapacağınız tek bir şey var; çalışmak, çalışmak ve çalışmak.
En güzel ses, hiç bir zaman zorlama olmadan çıkan sestir. Oyun sırasında kelime ve cümleleri ayrı tonda ve vurguda söylemek büyük bir yanlıştır.
DİYAFRAMDAN SOLUNUM
Katı, kulak tırmalayıcı, hırıltılı, tiz, burundan çıkan buğulu, çok yumuşak biçimden yoksun sesler rahatsız edici seslerdir. İyi bir çalışmayla bu tür ses kusurlarından kurtulmak mümkündür. Bunun için de düzenli çalışmak ve vakit ayırmak gerekir.
İTİCİ SESLER
Mantıksal susmadan yoksun oyun metni oyunu anlaşılmaz hale, psikolojik susmadan yoksun oyun metni oyunu "yaşamaz" bir hale getirir. Şunu unutmayın sakın:
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz:
Mantıksal susma söz öbeklerini, metnini tüm tümcelerini makinemsi bir yoldan biçimlendirerek anlamı kolaylaştırırken psikolojik susmalar düşüncelere, sözcüklere yaşam katar.
SUSMALAR
Bu bölümlemeyi yaptıktan sonra ilk düşüneceğimiz Shakespeare'in noktalama işaretlerine verdiği önemdir. Bu metinde her noktalama işaretinin kendine göre bir anlamı ve önemi vardır. Tonlamalar, bu anlamları yakalamaya yönelik yapıl¬madığı sürece tekstin amacına ulaşılamayacak, anlatmak istenen seyirciye yeterince anlatılamayacaktır.
"OTHELLA - Nasıl Karadeniz'in buzlu akıntısı ve sert cereyanı / kesilmek nedir bilmeden / dosdoğru Marmara ve Çanakkale'yi boylarsa / benim kanlı düşüncelerim de öylece müthiş adımlarla ilerleyecek / asla geri bakmayacak / asla kuvvetten kesilip alçalarak aşka doğru gelmeyecek / ta ki büyük ve kudretli / büyük bir intikam / ne var ne yok hepsini birden yutuncaya kadar.!"
Görüldüğü gibi, tek ve uzun bir tümceyle karşı karşıyayız. Bu uzun tümceyi susma yerlerini iyi saptamadan yeterli nefes almadan söyleme olanağı yoktur. Kimi sözcük kümelerinin hakkını tastamam vermek doğru yerlerde nefes almak gerekir. Stanislawski parçayı şu şekilde bölümlemeyi önerir:
OTHELLO - Nasıl Karadeniz'in buzlu akıntısı ve sert cereyanı kesilmek nedir bilmeden dosdoğru Marmara ve Çanakkale'yi boylarsa, benim kanlı düşüncelerim de öylece müthiş adımlarla ilerleyecek, asla geri bakmayacak, asla kuvvetten kesilip alçalarak aşka doğru gelmeyecek, ta büyük ve kudretli büyük bir intikam ve ne var ne yok hepsini birden yutuncaya kadar."
" OTELLO Shakespeare
ÖRNEK
Oyuncu metni anlamadığı ve noktalamaya dikkat etmediği sürece başarılı olamaz. Bunun için yapılacak ilk iş, metni ölçü ve parçalara bölmek, susma yerlerini saptamaktır.
Oyun metnini parçalara bölerek okumak oyuncuyu sözcükleri yorumlamaya, böylelikle de sözcüklerin içeriklerini, anlamlarını, özünü anlamaya zorlar. Oyuncu sahne üzerinde her söylediği sözün özüm: inmeye çalışarak anlamını yakaladığı takdirde; konuşmasında biçim yönünden bir incelik, içerik yönünden de bir tutarlılık ve derinlik yakalar.
"Çalış, baban gibi eşek olma!"cümlelerinde susma yeri değiştirildiğinden içerdiği anlam da değişir.
ve
"Çalış baban gibi, eşek olma!"
Susma, noktasını değiştirdiğimizde tümcenin yüklendiği anlam büyük ölçüde değişir.
"Çalış baban gibi eşek olma!".
ÖRNEK:
Günlük yaşamda da çok önemli olan susma, sahne üzerinde de anlamın aktarılması için olağanüstü önem taşımaktadır.
Oyunda aktarırken konuşma kadar susmalar da önemlidir. Susmalar sözcükleri kümeleştirir, sözcük kümelerini birbirinden ayırır.
KONUŞMA VE SUSMALAR
